Cà phê Khe Sanh là thương hiệu cà phê chè nổi tiếng và là cây công nghiệp chủ lực ở huyện miền núi Hướng Hóa, Quảng Trị.

Diện tích trồng cà phê của Hướng Hóa khoảng 5.300 ha tập trung phần lớn ở các xã: Hướng Phùng, Hướng Tân, Hướng Linh, Tân Hợp, Tân Liên và thị trấn Khe Sanh. Giá trị kinh tế hàng năm từ cây cà phê mang lại cho người dân nơi đây khoảng 300 tỷ đồng. Tuy nhiên, hiện nay hơn một nửa diện tích cà phê có tuổi đời trên 12 năm, già cỗi, năng suất, chất lượng giảm rõ rệt.

Với mục tiêu phát triển sinh kế ổn định cho đồng bào dân tộc thiểu số tại huyện Hướng Hóa, từ năm 2018 - 2019 Trung tâm Khuyến nông Quảng Trị phối hợp với dự án EMEE triển khai mô hình cưa đốn phục hồi vườn cà phê già cỗi tại xã Hướng Phùng. Sau hơn một năm triển khai thực hiện mô hình đã mang lại những kết quả khả quan.

Gia đình Chị Trần Thị Minh ở thôn Doa Cũ, xã Hướng Phùng có 0,5ha cà phê chè, qua 13 năm khai thác, sức đề kháng của cây yếu, sâu bệnh nhiều, năng suất giảm. Gia đình chị định phá bỏ trồng mới nhưng chi phí khá tốn kém.

Được chương trình chọn làm mô hình trình diễn, gia đình chị đã nhiệt tình tham gia, áp dụng kỹ thuật mới “cưa đốn” cà phê. Cán bộ kỹ thuật Trung tâm Khuyến nông hướng dẫn bắt tay chỉ việc từng công đoạn.

Theo thạc sỹ Nguyễn Thanh Tùng, Trung tâm Khuyến nông Quảng Trị, cưa đốn nhằm cải tạo làm trẻ hóa cơ bản vườn cà phê già cỗi. Vườn có thể tiến hành cưa đốn là vườn có độ tuổi từ 10 - 12 năm trở đi, bộ rễ còn khỏe, nhưng năng suất thấp.

Thời gian cưa đốn thường tiến hành trong tháng 1 - 2 hàng năm. Áp dụng kỹ thật cưa đốn, cây cà phê già cỗi được cưa toàn bộ thân chỉ để lại đoạn gốc cách mặt đất 15 - 20 cm. Mặt cắt xiên 45 độ theo hướng Nam nhằm tránh các hướng gió mùa Đông Bắc và Tây Nam.

Sau khi cưa xong cần thu dọn sạch vườn, rải vôi khử trùng, cuốc toàn bộ mặt đất trong vườn cách gốc cây cà phê khoảng 30 cm nhằm cắt đứt rễ già, tạo rễ mới phát triển. Tăng cường bón phân vào các thời điểm đầu mùa mưa (tháng 4 – 5), giữa mùa mưa (tháng 7 – 8) và cuối mùa mưa (tháng 10 – 11) để cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho cây.

Nhờ sự hướng dẫn nhiệt tình của cán bộ kỹ thuật và sự ham học hỏi của chị Minh, đến nay sau 13 tháng triển khai vườn cà phê sinh trưởng, phát triển tốt, chiều cao cây bình quân 1,4 m; bộ tán rộng và đường kính khoảng 1,2 m.

Thời điểm này huyện Hướng Hóa đang trong giai đoạn mùa khô hạn nhưng cây có sức sống cao, bộ lá xanh và cho 8 - 12 cặp cành cấp 1, không có tình trạng sâu bệnh xảy ra.

Cà phê đã bắt đầu cho quả bói và tỷ lệ quả nhiều, dự kiến cho năng suất thu bói trong lứa đầu sẽ đạt 6 - 8 tấn/ha, qua năm thứ 3 sẽ đạt cao hơn.

Đánh giá về mô hình, ông Trần Cẩn, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quảng Trị cho biết: Mô hình cưa đốn phục hồi vườn cà phê già cỗi bước đầu cho thấy hiệu quả thiết thực, làm giảm thời gian canh tác, mức đầu tư thấp hơn.

“Việc áp dụng quy trình kỹ thuật cưa đốn trẻ hóa là cách làm dễ áp dụng, dễ đầu tư, giúp cây sinh trưởng, phát triển tốt, chống chịu sâu bệnh hại, nâng năng suất, chất lượng sản phẩm.

Sau 3 năm cải tạo, năng suất cà phê sẽ tăng gấp 3 - 3,5 lần so với trước đây và bằng 80 - 90% năng suất cà phê trồng mới đưa vào khai thác ổn định. Sau khi cải tạo có thể thu hoạch thêm trong vòng 7 - 8 năm mới phải thay thế”, ông Cẩn nói.

PHAN VIỆT TOÀN - Báo Nông nghiệp Việt Nam